Tinh hoa kiến trúc nhà Vương ở Hà Giang
Khi xem phong thủy cho một ngôi nhà người ta thường chú ý đến Sơn, Hướng và Trạch, tuy nhiên không phải ai cũng hiểu được những khái niệm này một cách cơ bản nhất.
Một trong những địa điểm du lịch độc đáo bậc nhất của vùng núi cao Hà Giang là khu dinh thự họ Vương hay còn gọi là nhà vua Mèo ở thung lũng Sà Phìn – Đồng Văn
Nằm trên cao nguyên đá Đồng Văn, cách trung tâm Hà Giang 125km, ở độ cao 1.600m so với mực nước biển, nhà Vương thuộc xóm Sà Phìn A, xã Xà Phìn, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang, được xây dựng trên quả đồi có hình mai rùa, nhìn về hướng nam. Công trình mang vẻ đẹp bề thế, uy nghi với kiến trúc hình chữ “vương”, vừa làm dinh thự vừa làm pháo đài phòng thủ. Trải qua bao sương gió khắc nghiệt, về cơ bản công trình vẫn giữ được nguyên vẹn dáng vẻ ban đầu. Quy mô của dinh thự không lớn nhưng đây là một công trình kiến trúc đẹp hiếm có và hội tụ những tinh hoa kiến trúc của vùng cao này.
Một thế kỉ trước, dòng họ Vương đã thống lĩnh được toàn bộ vùng cao nguyên rộng lớn này và tự xưng vương, người Mông vẫn thường gọi là vua Mèo. Để khẳng định vai trò và uy quyền của mình, vua Mèo Vương Chính Đức đã cho xây dựng một khu tư dinh theo kiểu kiến trúc Trung Hoa cổ. Phải mất hơn 8 năm với 150.000 đồng bạc trắng khu dinh thự này mới được hoàn thành. Nhà Vương được dựng nên bởi bàn tay khéo léo của những người thợ tài hoa đến từ Vân Nam (Trung Hoa) cùng những tốp thợ giỏi nhất của người Mông. Do vậy, dễ hiểu khi công trình mang đậm dấu ấn kiến trúc Trung Hoa đời Thanh kết hợp với tinh hoa của người Mông bản địa.
Bên ngoài của dinh thự họ Vương là khu mộ phần của dòng họ được xây dựng công phu với nét kiến trúc tiêu biểu cho kiến trúc mộ một dòng họ vương giả vùng cao.
Hai hàng thông cao xanh dẫn lối vào khu dinh thự họ Vương khiến những bậc đá thêm uy nghi, trầm mặc. Đoạn đường dẫn vào dinh chỉ dốc thoai thoải, được lát bằng những phiến đá lớn vuông vức, phẳng lỳ.
Dinh được bao bọc bởi hai vòng tường thành xây bằng đá hộc. Vòng thành ngoài là một bức tường dày khoảng 40 cm, cao khoảng 2 m. Vòng thành trong dày và kiên cố hơn vòng thành ngoài. Cả hai vòng thành đều có lỗ châu mai. Giữa hai vòng thành là một dải đất rộng khoảng 50 m trồng tre, trúc. Nét đặc trưng của kiến trúc Mông thể hiện ở bờ tường đá. Các phiến đá nhỏ được kè chặt khít với nhau không cần chất kết dính, dày khoảng 50 phân và xếp thành vòng tròn quanh khu nhà tạo thành khuôn viên riêng biệt cho dòng họ Vương. Bờ đá vừa là để bảo vệ thú dữ hay tên đạn của kẻ thù, đồng thời tạo nên vẻ bề thế, bí hiểm với dân chúng.
Nhà Vương có diện tích 1.120m2 với 4 dãy ngang và 6 dãy dọc, kết cấu hai tầng với 64 gian phòng khác nhau gồm nhà khách, phòng làm việc, phòng ngủ cho các thành viên trong dòng họ, phòng ở của các gia nhân giúp việc và quân lính, nhà kho lương thực, kho vũ khí, phòng bếp kho thuốc phiện… Dinh có ba ngôi nhà sàn. Ngôi nhà chính quay mặt ra cổng thành, hai ngôi nhà phụ song song nhau và vuông góc với ngôi nhà chính. Cả ba ngôi nhà được làm bằng gỗ, từ cột, kèo, sàn, vách, mái đều làm bằng gỗ quý. Ngôi nhà chính là nơi ở của “vua” họ Vương, hai ngôi nhà kia dành cho những người phục vụ và lính bảo vệ. Ngoài phần chính, nhà Vương còn được thiết kế thêm nhà đón khách, nhà sinh hoạt chung, khu bể nước và chuồng gia súc. Những hạng mục được xây dựng phù hợp với tập quán sinh hoạt của đồng bào Mông ở vùng rẻo cao
Vẻ bề thế, uy nghi của công trình này được tạo nên bởi sự phối hợp hài hoà đến tinh sảo giữa các nguyên liệu quý như: đá xanh, gỗ sa mộc, ngói đất nung lợp theo lối âm – dương … Các bộ phận dù bằng đá hay gỗ đều được chạm khắc cầu kỳ, khéo léo thành hình rồng, phượng, dơi… tượng trưng cho sự trường tồn, hưng thịnh của các dòng họ quyền quý.
Nhà Vương được Bộ Văn hoá xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia từ năm 1993. Với những du khách đã một lần tới nhà Vương hẳn ai cũng sẽ tán đồng với cách người dân nơi đây ngợi ca di tích này: một hạt ngọc xanh giữa lòng Công viên địa chất Cao nguyên đá Đồng Văn.
(MH)
